CECHY MAKROSKOPOWE
 Grupa owocników
 Grupa młodych owocników
|
Owocniki kuliste lub owalne, czasem guzowate, nieregularne, pozrastane, 1,0 – 3,0 (5,0) cm średnicy. Powierzchnia owocnika, gładka, matowa, woskowata. Kolor powierzchni owocnika za młodu śnieżnobiały, potem biało-szary, brudnobiały do ochrowo-brązowego w stadium pełnej dojrzałości. Zawsze z licznymi, żółto-brązowymi, nieregularnie rozmieszczonymi plamami. Podstawę owocnika tworzą ciasno pozrastane, grube, białe ryzomorfy. Gleba o budowie komorowej. Na przekroju widoczne wyraźne, okrągłe lub poligonalne komory hymenialne o sporych rozmiarach, 1,0 – 3,0 mm średnicy. Gleba za młodu śnieżnobiała, w późniejszych stadiach rozwoju szaro-biała do brudnoszarej, czasem delikatnie żółtawa lub zielonkawa. Oddzielająca komory hymenialne warstwa tramy hymenialnej do zejściowego stadium owocnika pozostaje śnieżnobiała. Na przekroju owocnika można zaobserwować wyraźną laktację – szczególnie w okazach we wczesnych stadiach rozwoju. Mleczko śnieżnobiałe, gęste, niezmieniające koloru pod wpływem powietrza atmosferycznego. Bez określonego, wyraźnego smaku. Zapach owocnika mocny, kwaskowato-owocowy, w starszych okazach z wyraźną nutą czosnkową.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki Leucogaster nudus
|
Perydium o grubości 150-300 μm i budowie plektenchymatycznej. Zbudowane z dwóch łatwo odróżnialnych warstw. Zewnętrzna warstwa suprapelis zbudowana z grubościennych strzępek zwierających żółty pigment. Strzępki o średniej grubości 3-5 μm, często rozdymają się do postaci sporych – 10-30 μm średnicy – komórek sprawiających miejscami wrażenie struktur pseudoparenchymatycznych. Warstwa subpelis zbudowana z hialinowych cienkościennych strzępek o średnicy 1-4 μm. Trama perydialna i hymenialna wyraźna i łatwa do zaobserwowania w owocnikach na wszystkich etapach rozwoju. Zarodniki kuliste do szerokoowalnych o średniej wielkości (9 )11-16 (19) μm i współczynniku Q 1,0-1,14. Zarodniki pokryte wyraźną siateczką o regularnych, poligonalnych alweolach. Zarodniki otoczone grubą, przeźroczystą warstwą żelatynowatego perysporium.
|
|
|
Przekrój hymenium |
|
|
|
Szczegóły budowy plektenchymatycznego perydium |
|
|
|
Charakterystyczna trama hymenialna |
|
SIEDLISKO
|
Leucogaster nudus wyrasta w lasach liściastych lub mieszanych. Najczęstszym partnerem mikoryzowym jest Fagus sylvatica lub Quercus robur. Wszystkie stanowiska zlokalizowano na gliniastych, żyznych glebach, zawierających znaczne ilości węglanu wapnia, i o wysokim, zasadowym pH – 7,8-8,5. Owocniki wyrastają płytko pod powierzchnią, na granicy liściastej ściółki i gleby. Dojrzałe owocniki można znaleźć od czerwca do listopada.
|
WYSTĘPOWANIE
|
Pierwsze stanowiska Leucogaster nudus w Polsce stwierdzono w pierwszej dekadzie XXI wieku na Wyżynie Kieleckiej oraz w Niecce Nidziańskiej. W późniejszych latach zlokalizowano ten gatunek na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, na Wyżynie Miechowskiej oraz w Pieninach. Jest na obszarze kraju gatunkiem nieczęstym – relatywnie rzadko znajdowanym. Również w innych regionach świata uznawany za takson rzadki, choć znany z niemal wszystkich krajów Europy, ze Stanów Zjednoczonych oraz Dalekiego Wschodu.
Wyżyna Przedborska - DE59, Dobromierz k. Przedborza, Sierpień 2011
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska DF 66, Babice k. Chrzanowa, Czerwiec 2018
Pieniny - EG 34, Szlachtowa k. Szczawnicy, Wrzesień 2023
|
UWAGI
 Charakterystyczne ryzomorfy u podstawy owocników
|
Z uwagi na charakterystyczne cechy makroskopowe – wyraziście komorowatą glebę oraz obfitą laktację na przekroju, Leucogaster nudus jest gatunkiem łatwym do poprawnego oznaczenia nawet bez zaawansowanych badań mikroskopowych.
Polska nazwa rodzaju, nadana przez prof. Władysława Wojewodę to białobrzuszek.
|
